مقدمه
با آغاز جنگ تحميلي، فرزندان ايران اسلامي با رهبري مهربانانه مراد و مرشد پيرشان، امام خميني (قدس سره الشريف) از همان روزهاي اول، به مبارزه و دفاع از کيان اسلامي ايران پرداختند.
اين افراد از نقاط کشور با تمام توان به ميدان هاي نبرد شتافتند و حماسه اي را آفريدند که تا ابد بر تارک ايران اسلامي خواهد درخشيد. آنچه مسلم است دفاع هشت ساله کشورمان در برابر تهاجمات قواي بعثي عراق با همراهي و همکاري تمام ابرقدرت ها، اولين جنگي است که ايران در آن به دفاع پرداخته و حتي يک وجب از خاک خود را واگذار نکرد.
زنان شجاع ايران اسلامي در دوران دفاع مقدس، از آگاهي و شعور سياسي بالايي برخوردار بودند؛ به ويژه دشمن شناسي، وحدت ملي، حفظ اقتدار سياسي کشور و اطلاع از ترفندهاي سياسي دشمنان در بين آنان مشاهده مي گرديد. اهم فعاليت هاي زنان در طول دفاع مقدس که نشانه هايي محکم از مشارکت فعال سياسي آنها مي باشد عبارتند از:
1 - حضور مستقيم تعدادي از بانوان در خطوط مقدم جبهه ها و امداد مستقيم رزمندگان.
2 - حضور پرستاران و کادر پزشکي در شهرهاي جنگي و خطوط مقدم و مداوا و درمان رزمندگان و حتي اسراي جنگي.
3 - رساندن مهمات و غذا به رزمندگان در خطوط پشتيباني جبهه ها.
4 - تنظيف تجهيزات و بازسازي وسايل، البسه، پتو و وسايل زيستي رزمندگان در پشت جبهه ها.
5 - ايجاد ستادهاي جمع آوري کمک هاي مرديم در مساجد، مدارس و محلات، کارخانجات، ادارات، و دانشگاه ها و بسته بندي و ارسال انواع نيازمندي هاي عمومي و فصلي و منطقه اي رزمندگان به جبهه ها.
6 - حضور در عرصه هاي فرهنگي و تبليغ و تجليل و تکريم مقام شهيدان و عيادت مجروحان و سرکشي به خانواده هاي شاهد، اسرا، رزمندگان و مقابله با شايعات و عوامل تخريب روحيه، مقابله با منافقان و ضد انقلابيون و شرکت يکپارچه در تشييع پيکر شهيدان و مجالس و محافل بزرگداشت ياد و خاطره آنان.
7 - راه اندازي کاروان هاي خانواده شهدا و خواهران براي حضور در جبهه ها و خطوط عقبه رزمندگان و توزيع هدايا، ايراد سخنراني و برپايي کاروان هاي زيارتي براي تقويت روحيه.
8 - حضور فعال نظامي در بسيج و گذراندن آموزش هاي نظامي و همکاري در مراقبت و گشت داخل شهر و دستگيري عوامل منافق و ستون پنجم.
9 - جمع آوري کمک هاي نقدي براي خريد وسايل مورد نياز رزمندگان.
10 - صبر و بردباري در مقابل شهادت، مجروحيت و اسارت عزيزان و تحمل دوري آنان به دليل حضور مداوم يا متناوب مردان يا همسران و فرزندانشان در جبهه ها و تقبل سهم تربيت مردان در قبال فرزندان.
11 - تشويق و ترغيب مردان به پيوستن به صف رزمندگان و اعزام به جبهه ها.
در مجموع روند تحولات اجتماعي و سياسي در زمان جنگ تحميلي و دفاع مقدس حاکي از اين است که زنان همگام با مردان، فعالانه مشارکت داشتند و نقش مؤثر و مفيدي در پيروزي ها ايفا نمودند.(1)
آنچه در اين بين شايد کمتر به آن پرداخته شده است و مورد غفلت قرار گرفته است نقش پشتيباني از جبهه هاي جنگ است. بدون شک، جنگيدن در ميدان هاي مبارزه و جنگ، بدون داشتن عقبه و پشتيباني مادي و معنوي غيرممکن و محال است. در طول دفاع مقدس ايران، پشتيباني هايي که از جانب عقبه صورت مي گرفت، علاوه بر در اختيار قرار دادن توان مبارزه مادي، موجبات تقويت روحيه رزمندگان نيز مي شد.
پس از پيروزي انقلاب اسلامي که زنان شرافتمند اين ديار، موقعيت و شخصيت فراموش شده خود را بازيافتند، در عرصه هاي مختلف انقلاب، شايستگي و توانمندي هاي خود را با ياري ملت عزيز ما به مطلوب ترين شکل ممکن به منصه ظهور رسانيدند و در مواردي بسيار، در مسير انقلاب از مردان پيشي گرفتند و به توفيقات سزاوار دست يافتند. نقش زنان در اين پشتيباني ها اگر بيشتر از مردان نبوده باشد، از آنها کمتر نيز نيست.
زنان ايران اسلامي در چهره هاي مختلف، در خلق اين حماسه نقش داشتند. در عرصه و در زمان جنگ چهره هايي از کمال برتر را ما در شخصيت زنان کشور مشاهده کرديم. زن در چهره همسر، زن در چهره مادر، زن در چهره خواهر، زن در چهره دختر، زن در چهره مدافع و همسنگر، زن در چهره پرستار، زن در چهره پشتيبان مادي، زن در چهره پشتيباني معنوي و...
در اينجا سعي خواهد شد که به بررسي ابعاد مختلف حضور زنان در پشتيباني مادي و معنوي از جنگ پرداخته شود.
فعاليت هاي خودجوش زنان در ستادهاي پشتيباني؛ بي نظير در تاريخ
بروز جنگ تحميلي و احساس مسئوليت مردان و جوانان براي حضور در جبهه موجب شد كه تمامي مردم براي حمايت از رزمندگان و مشاركت در دفاع ملي چه در جبهه هاي جنگ و چه در محدوده شهرها، مجددا همكاري هاي بيشتري را با يكديگر آغاز كنند. در اين ميان زنان با ايجاد تشكل هاي خودجوش براي كمك در اداره روستا و براي پشتيباني از جبهه و تامين مايحتاج فرزندان و شوهران در جنگ به تهيه و تدارك مواد غذايي و پوشاك پرداختند و بدون چشم داشت و با علاقه مندي بسيار وقت و ثروت خود را براي پشتيباني از جبهه ها ارايه كردند. به طوري كه مي توان گفت چنين حركت ارشمندي در طول تاريخ ايران مشاهده نشده يا اگر هم در گذشته هاي دور وجود داشته، مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته و ثبت نشده است.
تشکيل گروه هاي پشتيباني قبل از تشکيل ستاد
همزمان با حمله سراسري عراق به ايران که همزمان با انقلاب عظيم مردمي در برابر رژيم طاغوت بود، مردم ايران اسلامي با عمل به فرمايشات و رهبري امام خميني (قدس سره الشريف) وارد عرصه دفاع از مرزهاي کشور شدند.
نقش تدارکات و پشتيباني در جنگ، يکي از عوامل مهم در موفقيت عمليات نظامي است. اگر سلاح هاي مدرن جنگي و رزمندگان کارآزموده باشند ولي پشتيباني ضعيف و بي موقع باشد، آن رزمنده و سلاح کارآمد نخواهدبود.
جوانان اين کشور، از دورترين نقاط خود را به مناطق درگيري رسانده و با دست خالي به مبارزه با دشمن تا بن دندان مسلح پرداختند.
همزمان با اين فعاليت، زنان نيز، بيکار ننشستند و با تشکيل گروه ها و دسته هايي در مساجد، حسينيه ها و حتي منازلشان، به امر تهيه مايحتاج و ضروريات جبهه ها پرداختند.
مشاهدات نشان مي دهد كه زنان به صورت خودجوش، تشكل هايي را ايجاد كرده بودند كه براي پشتيباني از جبهه ها و تامين بخشي از مايحتاج فرزندان، برادران و همسرانشان در جنگ، به تهيه و تدارك مواد غذايي و پوشاك مي پرداختند و بدون چشم داشت و با علاقه مندي بسيار، وقت و ثرت خود را براي پشتيباني از جبهه هاي جنگ ارايه مي كردند.
نوع مشاركت زنان در اين دوره؛ از نوع مشاركت هاي خودجوش و فعال بود كه مي توان آن را تجربه اي جديد در مجموعه مشاركت هاي مردمي كشور دانست، چيزي كه احتمالا در طول تاريخ ايران در مورد زنان با اين كيفيت مشاهده يا ثبت نشده است.
دلايل اين جوشش داوطلبانه و مشاركت فعال زنان نتيجه كدام تغيير ساختاري در فرهنگ كشور ما بوده است نيازمند انجام تحقيقات بسيار است. شواهد نشان مي دهد كه مسئولان و پژوهشگران كشور از كنار اين واقعه مهم فرهنگي - اجتماعي با كم توجهي گذشته و به آن عنايت بايسته نكردند.
دیدگاه ها